PUNA ni JOEL O. AMONGO

Sa halip na makapagtapos ng kontrobersiya, lalong lumalim ang isyu matapos ang isang live radio interview ni Defense Secretary Gilberto “Gibo” Teodoro Jr. Sa ilalim ng masusing pagtatanong, inamin ni Teodoro na hindi lamang siya, kundi pati ang buong pamilya niya ay nagkaroon ng Maltese citizenship at may hawak na Maltese passports. Aniya, silang lahat ay sabay-sabay na nag-apply ng renunciation ngunit ang kanya ang unang naaprubahan. Subalit ang hindi niya binanggit ang ngayo’y sentro ng mas malalim na tanong: Na-renounce na ba ni Nikki Teodoro ang kanyang dayuhang citizenship bago siya unang italaga bilang special envoy noong 2017?

Si Monica “Nikki” Prieto-Teodoro ay hindi isang karaniwang maybahay ng opisyal ng gobyerno. Siya ay dalawang beses na itinalagang Special Envoy of the President to UNICEF, una noong 2017 sa ilalim ni Pangulong Rodrigo Duterte, at muli noong 2022 sa ilalim ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. Kung siya ay hindi pa ganap na bumitiw sa kanyang Maltese citizenship noong 2017, lumalabas na maaaring hindi siya kwalipikado sa naturang tungkulin. Ito ay hindi simpleng tanong ng legalidad, kundi isang usaping moral at pampublikong tiwala.

Ayon sa Saligang Batas at sa mga alituntunin ng Civil Service, hindi maaaring maglingkod sa gobyerno ang isang may katapatan sa dayuhang estado, maliban kung isinuko nito ang kanyang dayuhang citizenship at muling kinikilala bilang Pilipino sa ilalim ng Republic Act No. 9225. Sinabi ni Gibo na naaprubahan ang kanyang renunciation bago pa man siya tumakbo bilang senador noong 2021. Ngunit iba ang kalagayan ni Nikki. Ang kanyang unang appointment bilang special envoy ay nangyari apat na taon bago iyon.

Ang posisyon ng special envoy ay hindi lamang seremonyal. Si Nikki ang kinatawan ng Pilipinas sa mga sensitibong usapin sa UNICEF, isang organisasyong pandaigdig na tumatalakay sa kapakanan ng mga bata. Kung siya ay nanatiling mamamayan ng Malta sa panahong iyon, maaaring kuwestyunin ang legalidad ng kanyang pagkakatalaga, gayundin ang proseso ng pagsala ng mga itinalagang opisyal sa ilalim ng nakaraang administrasyon.

Walang dudang malaki ang naitulong ni Nikki sa adbokasiya para sa mga bata, mula sa batas kontra child trafficking at child pornography, hanggang sa pagtatayo ng mga shelter at pakikipaglaban sa karahasan laban sa kabataan. Subalit hindi sapat ang magandang layunin kung may tanong sa katapatan at pagiging karapat-dapat. Ang tiwala ng taumbayan ay nakasalalay hindi lamang sa ginagawa ng isang opisyal, kundi sa kanyang pagkatao at sa kung kanino siya tunay na nananampalataya.

Kaya’t nararapat lamang ang isang malinaw na sagot: Na-renounce ba ni Nikki Prieto-Teodoro ang kanyang Maltese citizenship bago siya unang italaga noong 2017? Kung oo, dapat itong mapatunayan sa pamamagitan ng dokumento. Kung hindi pa, may kailangang ipaliwanag at panagutan, hindi lamang ang pamilya Teodoro, kundi ang mismong estado na nagtalaga sa kanya.

Ang pag-amin ni Gibo ay tila tangkang tapusin ang isyu. Ngunit sa halip, ito’y nagbukas ng panibagong yugto ng pagdududa. Sa pagsasabing ang buong pamilya nila ay Maltese citizen, hindi lamang ang kanyang sarili ang nadawit, pati na rin ang integridad ng kanyang maybahay bilang kinatawan ng bansa sa pandaigdigang entablado. Ito ay hindi simpleng detalye, ito ay usapin ng tiwala, pagkakakilanlan, at dangal ng ating pamahalaan.